« Самы цёмны згустак цемры будзе напярэдадні перамогі »
Вольскі
Лявон
Фота з асабістага архіву героя

Лявон Вольскі

«Самы цёмны згустак цемры будзе напярэдадні перамогі»
Фота з асабістага архіву героя
Яго называюць генералам айчыннага року, жывою легендай, іконаю беларускай музыкі. Сам жа ён ставіцца да такіх азначэнняў даволі роўна. Беларускі музыка, які напісаў дзясяткі гітоў, пачаў сваю музычную кар'еру яшчэ ў 1980-ыя, але і сёння застаецца актуальным і запатрабаваным. Словы з песні “Падымі мяне па-над зямлёю” гімнам гучалі на Кастрычніцкай плошчы, а “Простыя словы” і “Тры чарапахі” зрабіліся неўміручаю класікаю. “Мроя”, “Крамбамбуля”, N.R.M., Zet, славутыя “Народны альбом” і “Я нарадзіўся тут” – далёка не поўны пералік творчых здабыткаў музыкі. А яшчэ Лявон Вольскі – мастак і празаік. Паразмаўлялі з ім пра 2020 год і змены ў беларусах, надзеі і змаганне ў цяперашні трагічны час. А таксама пра тое, якая песня абавязкова прагучыць на беларускіх плошчах пасля нашай перамогі.
Яго называюць генералам айчыннага року, жывою легендай, іконаю беларускай музыкі. Сам жа ён ставіцца да такіх азначэнняў даволі роўна. Беларускі музыка, які напісаў дзясяткі гітоў, пачаў сваю музычную кар'еру яшчэ ў 1980-ыя, але і сёння застаецца актуальным і запатрабаваным. Словы з песні “Падымі мяне па-над зямлёю” гімнам гучалі на Кастрычніцкай плошчы, а “Простыя словы” і “Тры чарапахі” зрабіліся неўміручаю класікаю. “Мроя”, “Крамбамбуля”, N.R.M., Zet, славутыя “Народны альбом” і “Я нарадзіўся тут” – далёка не поўны пералік творчых здабыткаў музыкі. А яшчэ Лявон Вольскі – мастак і празаік. Паразмаўлялі з ім пра 2020 год і змены ў беларусах, надзеі і змаганне ў цяперашні трагічны час. А таксама пра тое, якая песня абавязкова прагучыць на беларускіх плошчах пасля нашай перамогі.
Мой бацька разбіраў некаторыя тэксты “Мроі” і падказаў, як зрабіць лепей
Я нарадзіўся ў творчай сям’і, дзе словам валодалі ўсе: дзядуля быў пісьменнікам і драматургам, бацька – пісьменнікам, мама – паэтэсаю. Калі жывеш у такой сям’і, немагчыма не пачаць складаць словы ў радкі і не спрабаваць намацаць нейкай рыфмы. Таму з самага маленства я пачаў складаць вершы.

У бацькоў была халтура, якую яны бралі на дом: яны пісалі рэцэнзіі на творы розных графаманаў, якія адпраўлялі свае працы ў літаратурныя часопісы. Бацькі пісьменна і далікатна тлумачылі, чаму выданне не можа ўзяць і надрукаваць дасланых вершаў ці паэмаў. Альбо, калі хтосьці падаваў надзеі, яны правілі тэкст. Падказвалі аўтару, да чаго трэба імкнуцца, і давалі ў публікацыю. Праўда, такое здаралася вельмі рэдка.

Я таксама чытаў гэтыя рэцэнзіі: што нельга выкарыстоўваць, якая рыфма непажаданая, як нельга будаваць свой твор. Я чытаў, і ў галаве адкладалася: так трэба, а так не трэба.

Тым не менш, гэта не засцерагло мяне ад памылак на ранніх этапах складання тэкстаў песень у “Мроі”. Мой бацька разбіраў некаторыя тэксты, паправіў некаторыя рэчы і падказаў, як зрабіць лепей. Я асабліва не дзяліўся з бацькамі сваёй творчасцю. Але на той момант склалася сітуацыя, што “Мроі” не давалі атэстацыі, каб мы маглі выступаць. Функцыянерка Гаралёва з аддзелу культуры Менгарвыканкаму казала, што ў нас жахлівыя тэксты.

Кароткі час мы рэпетавалі ў Доме літаратара. Саюз пісьменнікаў напісаў рэцэнзію, што нічога кепскага ў нашых тэкстах няма і іх пісалі здольныя людзі. Падпісаў рэцэнзію Максім Танк. Мы аднеслі дакумент Гаралёвай, але гэта не адыграла ніякай ролі: яна сказала, маўляў, што мне гэты Саюз пісьменнікаў, гэта для мяне не рэферэнтная арганізацыя. Мы змагаліся з ёй яшчэ доўга, хадзілі, абівалі парогі. Не трэба наагул хадзіць да чынавенства, гэта абсалютна немэтазгодна. Яно ніколі нічога не вырашала.
“Чыжык-пыжык” і хуткі фідбэк
“Чыжык-пыжык” і хуткі фідбэк
Некаторы час мой бацька быў дырэктарам Тэатру юнага гледача, і ў маленстве мне даводзілася вельмі часта сядзець у дырэктарскай ложы, глядзець усе спектаклі. Я бываў за сцэнай, у тэатральных цэхах, радыёрубцы. Тады там граў аркестр, і я бачыў, як усё афармляецца. Памятаю, у іх была вар’яцкая ідэя паставіць “Ўэстсайдскую гісторыю”. І яны гэта зрабілі, даволі авангардна на той час: на сцэне былі металічныя канструкцыі, усе акторы спявалі нежартоўныя вакальныя партыі мюзіклу. Гэта ўсё мяне, маленькага, досыць уражвала.

Я ведаў усіх актораў, яны са мною часта валтузіліся. Актор Саша Кашпераў, напрыклад, упершыню паказаў, як граць “Чыжыка-пыжыка” на фартэпіяна, мне тады было гады чатыры. У зусім юным узросце я пачаў з захапленнем чытаць драматургічныя творы, а пасля і сам пачаў пісаць у гэтым жанры.
Я скончыў сталічнае мастацкае вучылішча, падчас навучання ў 1982 годзе мы стварылі музычны гурт “Мроя”. Музыка – гэта творчасць, якая спалучае некалькі відаў дзейнасці. Тут трэба пісаць тэксты, музыку, граць на інструментах, спяваць. Гэта вельмі цікавы працэс узаемадзеяння з іншымі асобамі, якія ствараюць, асабліва для маладога чалавека. А маляванне – гэта індывідуальнае мастацтва, для якога, па вялікім рахунку, патрэбныя толькі ты, твая задума, палатно і фарбы. Таму я аддаў перавагу музыцы.

У “Мроі” мы першым часам значную частку тэкстаў пісалі разам, утрох. Гэта была такая цікавая гульня. Калі прыйшла першая вядомасць, мы пабачылі, што нашая праца адразу ж дае пэўны плён. У мастакоў за савецкім часам і пазней было ўсё нашмат складаней: ты мусіў прайсці атэстацыю са сваім палатном, потым браць удзел у агульных выставах, арганізаваць персанальную выставу, падаць заяву на ўступленне ў Саюз мастакоў. Для мяне гэта ўсё была такая дзікая савецкая руціна, што і думаць пра гэта не хацелася.
А тут ты проста граеш.

Праблемаю было набыць нармальныя інструменты, але тады праблема была з усім, з якаснымі фарбамі ў тым ліку. Трэба было прасіць якога-небудзь замежнага студэнта, каб ён табе прывёз неабходнае, ды заплаціць за гэта ў два разы больш. У Гродне было прасцей: там блізка мяжа, і быў нейкі рух інструментаў. А вось у Мінску было проста безнадзейна. Але мы гэтым займаліся, гралі на “дровах”, і адразу ж атрымлівалі фідбэк. Камусьці мы падабаліся, з’яўляліся фаны і фанкі. І гэта вельмі натхняла.
Калі прыйшло лета 1994 года, стала зразумела, што мы зрабілі вялікую памылку: змагаліся, перамаглі і супакоіліся
У 1990-ыя ўсё адбывалася вельмі імкліва і натхняльна: здавалася, што савок нарэшце пераможаны. З канца 1980-х усё хісталася, і гэта было настолькі класнае адчуванне спраўджаных надзеяў: галоснасць, перабудова, паветра свабоды, падзенне Берлінскага муру, перамога польскай “Салідарнасці”, залева новай інфармацыі.

У 1990 годзе мы нават ухітрыліся выехаць у Францыю, паглядзець свет капіталізму. Мае чаканні цалкам апраўдаліся: я з маленства ды юнацтва быў арыентаваны на заходнія каштоўнасці і стандарты. Можа, таму, што ўсе слухалі “Голас Амерыкі”, радыё “Свабода”, “Нямецкую хвалю”. Такое знаёмае многім “Сева Наўгародцаў, горад Лондан, Бі-Бі-Сі”.

Вось глядзіш ты “Міжнародную панараму”, там паказваюць заходні свет чыстагану, страшны Нью-Ёрк. А табе падабаецца гэты свет чыстагану. Глядзіш на Мангэтан і думаеш: ух ты, крута!
У той час было зразумела, што ўсё рухаецца ў цывілізаваны бок, і ў мяне быў вельмі ўзнёслы, стваральны настрой. А вось калі адбылася незалежнасць, мы разняволіліся. Я сканцэнтраваўся на журналісцкіх праектах, пачаў працаваць у рэкламе, рабіў драматургічны праект. Актыўна маляваў: стварыў некалькі дзясяткаў карцінаў, маляваў коміксы ў “Бярозку”, розныя ілюстрацыі. Працаваў на радыё “Беларуская маладзёжная”, вёў праграму “Квадракола”.

Гуртом мы пастаянна ездзілі выступаць у Польшчу. Але першапачатковы юнацкі зарад “Мроі” ўрэшце выміргаўся. Цягнуць гэтую лямку і брэнд на сабе станавілася ўсё цяжэй.

Калі прыйшло лета 1994 года, стала зразумела, што мы зрабілі вялікую памылку: змагаліся, перамаглі і супакоіліся – няхай яно ўжо само ідзе як ідзе. А яно пайшло досыць некантралявана. Я не заўважаў, каб у людзей тады быў настрой вярнуцца назад у стойла і надзець ярмо. Мне здавалася, што ўсе вакол як я: займаюцца класнымі справамі і бачаць перспектыву. Так, у нас тады не было грошай, але была вялікая і класная перспектыва: галоўнае, што мы ідзем наперад, усё абавязкова зменіцца да лепшага. Але да гэтага недацягнулі.
Пасля прыйшла праверка і дала вялізныя штрафы
Мы былі аднымі з першых, хто трапіў у чорныя спісы музыкаў. Першая забарона была з 2004 да 2008 года, другая – пасля 2010-га. Здаецца, ты разумееш, што такое можа быць, але псіхіка ставіць ратавальныя заслоны – не, гэтага не будзе. Мы адкрыта выказваліся ў сваіх тэкстах, у шматлікіх інтэрв’ю не хавалі свайго стаўлення да ўсяго, што адбываецца ў краіне.

Мы думалі, што змагаемся на творчым полі і з намі павінны змагацца такім жа чынам. Калі мы выказваемся ў прэсе ці інтэрнэце, то і адказ мусіць быць у прэсе ці інтэрнэце. Вядома, прыгадваючы галадоўку дэпутатаў супраць рэферэндуму ды іхнае збіццё ў будынку Вярхоўнага Савету Беларусі – то бок ім ніхто інтэлігентна на галадоўку не адказаў – мы дапускалі, што нас могуць забараніць. Але калі тое здарылася, гэта сталася нечаканасцю.

На момант забароны ўсе тры мае праекты былі ў топе. “Крамбамбуля” толькі туды ўвайшла. Гэта быў праект-карнавал: у Мінску нашыя выступы ператвараліся ў сапраўднае шоу. І тут у адзін момант – забарона. Гэта было непрыемным шокам. Раней табе некалькі разоў на дзень тэлефанавалі дзяржаўныя журналісты: то па каментар, то з запрашэннем кудысьці прыехаць выступіць, адным словам рвалі на кавалкі, быў распісаны кожны дзень. І раптам – цішыня.

Хоць “Крамбамбуля” яшчэ даволі працяглы час працягвала выступаць: нягледзячы на забарону, нас запрашалі, напрыклад, на святы гарадоў. Але пасля другой забароны гэта ўсё цалкам знікла. Абрэзалася вялікая частка творчага жыцця ў Беларусі, але адкрылася замежжа: Берлін, Стакгольм, ЗША.

Падчас першай забароны ў мяне, летуценніка, былі спадзяванні, што народ выйдзе і нас адстаіць. Былі думкі: у нас аўдыторыя дзясяткі тысячаў, мы заўсёды збіраем шмат людзей на канцэртах, і калі нас забароняць, асабліва N.R.M., людзі павінны выйсці на пратэст. Тым больш тады гэта было не так небяспечна, як цяпер. Але нічога не адбылося, нас пачалі паціху забываць.
Аднойчы, у 2005 ці 2006 годзе, я ехаў таксоўкаю, кіроўца мяне не пазнаў і сказаў: маўляў, а я вось N.R.M. слухаў, але яны распаліся.

У канцы 2007 года адбыўся наш вядомы паход да чынавенства. Гэта была праява інфантыльнасці. Мне тады здавалася, што хтосьці мусіць “узяць на шчыт” праблему існавання чорных спісаў, але ніхто гэтым не займаўся. Паступіла прапанова з таго боку, і мы падумалі: чаму б не схадзіць? Але паўтаруся яшчэ раз: да чыноўнікаў не варта хадзіць.

Міністэрства культуры наагул фіктыўная арганізацыя, якая існуе толькі для галачкі. Праблема з забаронаю часова развязалася, а пасля зноўку пачалося, толькі яшчэ больш жорстка. Калі пасля першай забароны можна было яшчэ граць у нейкіх кавярнях, то пасля другой на кантролі было ўсё, кавярням і пляцоўкам тэлефанавалі з пагрозамі.

Аднойчы адны людзі на свой страх і рызыку ўсё ж правялі імпрэзу з намі. Пасля гэтага прыйшла камісія з праверкай і дала ім вялізныя штрафы. Ці, напрыклад, шведская амбасада хацела, каб “Крамбамбуля” сыграла на іхнай імпрэзе на адкрытай пляцоўцы ў цэнтры Мінску. Гарадскія ўлады сказалі ім простым тэкстам: гэты гурт не можа граць у самым сэрцы нашай сталіцы.

Нам заставалася толькі замежжа і кватэрнікі. Пасля другой “размарозкі”, на хвалі так званай лібералізацыі, у мяне не было ніякіх ілюзіяў, я ведаў, што ўсё можа хутка вярнуцца з новаю сілаю.
Мы рыхтавалі грамадства
Калі ў 2020 годзе пачаліся пратэсты, шмат людзей мне пісала, што раней яны не разумелі маёй творчасці, за што я змагаюся. Але пасля пачатку рэвалюцыйных працэсаў яны зразумелі і прынялі гэта, у іх з’явіліся ўлюбёныя песні. Гэта было прыемна, такі бальзам на раны. Калі адчуваеш, што не дарма змагаўся ўсе гэтыя дзесяцігоддзі.

Калі я пісаў альбом “Грамадазнаўства”, для музыкаў быў кепскі час. Бо мы былі пад забаронай, існавалі чорныя спісы, а паралельна з гэтым у краіне была такая сітуацыя: Лукашэнка – міратворац, з Беларусі знятыя санкцыі, усё выдатна. І ў мяне была адна з самых непрыемных у жыцці супярэчнасцяў: што адбываецца? Усё ж застаецца па-ранейшаму.

Пасля выхаду “Гарамадазнаўства” было шмат пазітыўных водгукаў, але былі і такія: маўляў, ай, змагарскія песні, гэта цяпер ужо не модна. Тады казалі, што ў Мінску так крута, лепш, як у Вільні: у нас ёсць Кастрычніцкая, Зыбіцкая, не трэба нікуды ехаць.
Тым не менш, тое, што адбылося ў 2020 годзе, адбылося таксама і дзякуючы нашай шматгадовай працы, якая мела свой плён. Мы рыхтавалі грамадства. Нават калі народ спіць, трэба змагацца самім. Працягваць рабіць сваю справу.

Мы змагаемся, як можам, тым, што маем. Нават калі народ з усёй сілы закрывае вушы, каб не чуць пра праблемы, мы мусім знайсці спосаб, каб гэта давесці. Урэшце нам удалося дагрукацца да шырокіх масаў. Нават да тых, хто раней казаў “я па-за палітыкай, а вось яны лезлі ў палітыку, таму іх і забаранілі”.
Я ўбачыў, што ў нас ёсць народ, большасць людзей здольная ў адзін момант прачнуцца
Калі ўначы пасля выбараў у цэнтры Мінску пачалася сапраўдная вайна, стала ўсё ясна. Я дзесьці быў гатовы да падобнага жорсткага сцэнара. Было выдатна зразумела: ад таго, што большасць народу незадаволеная і супраць улады, проста так ніхто не сыдзе. Але на падкорцы заставалася вера ў цуд: а раптам атрымаецца? І гэтая калгасна-саўгасная сістэма пачне сыпацца. Да гэтага ішло, але ўлезла рука Масквы – і ўсё вярнулася на свае месцы.

Але, безумоўна, была і эйфарыя. Я не чакаў такога масавага выхаду людзей, а кіпела паўсюль – не толькі ў Мінску, але і ў невялікіх гарадах. Я прызвычаіўся, што 5-6 тысячаў – гэта максімум, на які мы здольныя. А тут выйшлі сотні тысячаў, і ў кожнага быў бел-чырвона-белы сцяг. Было ўражанне, што ў кожнага беларуса дома дзесьці быў прыхаваны сцяг і проста чакаў свайго часу.

Уражвала, з якімі крэатыўнымі плакатамі і транспарантамі выходзілі людзі, пратэсты абудзілі вялізную народную творчасць. Я запаважаў Мінск.

Мы ў жніўні ездзілі з выступам у Гродна, дык там была запоўненая ўся плошча. Гэта было так нечакана і так натхняльна! Я ўбачыў, што ў нас ёсць народ, большасць людзей здольная ў адзін момант прачнуцца. І мы, музыкі, да гэтага таксама спрычыніліся.
Увесь час – у стане вайны
Мы заўсёды былі на сваёй вайне. У нас заўсёды існавала гэтае супрацьстаянне авангарду творчых асобаў і закаснелага, іржавага рэжыму, змаганне сістэмы з любымі праявамі альтэрнатыўнай думкі, свабоды.

Вайна была абвешчаная нам дзяржавай яшчэ ў 1994 годзе. Яна то заціхала, то ўспыхвала, а ў 2020-м вылілася ў гарачую фазу. Змяняліся пакаленні прапагандыстаў-агітатараў, але не змяняўся іхны стыль прапаганды, які цалкам адпавядае варункам вайны. І мы ў гэтым стане жылі ўвесь час.
Мы захапілі познесавецкі час, калі ўсё ўжо хісталася, але ў нас таксама было пастаяннае супрацьстаянне з сістэмаю. Мы з першага свайго альбому змагаліся супраць Савецкага Саюзу, паміж сабою гэта так і фармулявалі. Ён знік, але перарадзіўся ў новым пачварным увасабленні, з якім трэба было працягваць змагацца.

Як аказалася, савецкі свет проста так не здаецца.
Нас чакае працэс, у чымсьці падобны да таго, які мы назіралі ў канцы 1980-х – пачатку 1990-х
Расчаравання ў беларускай рэвалюцыі ў мяне не было і няма. Я перакананы, што рана ці позна перамога ўсё адно надыдзе. І, хутчэй, раней, чымся пазней.

Цяпер здаецца, што ўсё хіснулася ў адваротны бок, бо пэўны адсотак прыхільнікаў Лукашэнкі дэманстратыўна дэкларуе сваю адданасць, гэта ўва ўсіх навідавоку. Але большасць так і засталася супраць. Проста цяпер яна не можа выказвацца адкрыта. А гэта вельмі небяспечна, калі людзей пазбаўляюць магчымасці выказвацца нават проста ў каментарах у інтэрнэце.

Раней, пасля выбараў, увесь час штосьці здаралася, што ратавала рэжым. І ён быў больш гнуткі, яшчэ прыслухоўваўся да народу. Прыдумляў, чым яго залагодзіць, каб быў спакайнейшы. Цяпер жа склаліся абсалютна неспрыяльныя ўмовы для ўлады. Людзі пабачылі яе неадэкватнасць яшчэ падчас каронавіруса. Пасля пачалася рыторыка ў стылі Людовіка XVI, людзі пабачылі шпіца на стале і тое, наколькі ўлады далёкія ад народу. Няма хлеба? Няхай ядуць пірожныя!

Людзі былі абураныя ўжо тады. Пасля рэжым ужо рабіў памылку за памылкаю.

А пасля 9 жніўня рэжым па-сапраўднаму спалохаўся, пастанавіў каменя на камені не пакінуць. Але колькі можна трымаць уладу толькі на гвалце, штыках? Сілавікі цяпер над усім, у іх развязаныя рукі, і яны робяць усё цалкам беспакарана. Але гэта таксама памылка: людзі ўсё бачаць.

Апошняя вялікая памылка – удзел рэжыму ў вайне на баку агрэсара. Гэта ўсё наблізіла развал імперыі. Мне здаецца, нас чакае працэс, у чымсьці падобны да таго, які мы назіралі ў канцы 1980-х – пачатку 1990-х, але ён будзе больш глабальны. Я перакананы, што чакаць нам засталося нядоўга.
Творчым людзям цяпер нельга спыняцца
Я нават не разглядаю варыянту таго, што я ніколі не вярнуся ў Беларусь, не дапускаю такой думкі.

Вядома, можа здарыцца ўсё што заўгодна, у свеце ніхто ні ад чаго не абаронены. Узяць тую ж вайну. Ты раней пісаў пра вайну ў сваім апавяданні-антыўтопіі ці ў стылізаваных песнях. Напрыклад, у “Крамбамбулі” ёсць песня “Чырвоны штраль”, там тэма вайны і змагання, чырвоныя тхары і камісары, з якімі трэба змагацца. А пасля глядзіш – гэта ўсё стала рэальнасцю.

Але мне падаецца, самы цёмны згустак цемры будзе напярэдадні перамогі. Яго трэба пражыць, а пасля ўсё вельмі хутка зменіцца.

Тое, што людзі ў Беларусі не выказваюцца, не ходзяць са сцягамі па вуліцы, не азначае, што ўсе раптам палюбілі і прынялі Лукашэнку. Будзе кропка, якая зноў прымусіць людзей паглядзець на ўсё тымі вачыма, якія былі ў 2020 годзе. І выйсці на пратэст.

У беларусаў – у Беларусі і па-за яе межамі – цяпер вельмі цяжкі перыяд. Тыя, хто з’ехаў, трапляюць у зусім іншую рэчаіснасць, мусяць прайсці праз шмат цяжкасцяў у новай краіне, часта адчуваюць сябе кінутымі, чужымі. Тым, хто ў Беларусі, яшчэ горш: яны жывуць у пастаяннай небяспецы і таксама адчуваюць сябе кінутымі, шмат хто ўвесь час у трывозе, роспачы. Нам, творчым людзям, у такой сітуацыі нельга спыняцца.

Не ведаю, ці ёсць нейкая асаблівая місія ў творчых людзей у такі час. Ты проста ў працэсе, інтуітыўна пішаш тое, што трэба пісаць, народ гэта ўспрымае, і ты яму гэтым дапамагаеш, падтрымліваеш.
Канцэртаў цяпер вельмі шмат. Выступаю адзін, дуэтам з Паўлам Трыпуцём. І гуртом мы шмат ездзім па розных краінах. Таксама мы з Янаю працуем крыху са студэнтамі ва Універсітэце Моцарта ў Зальцбургу. Прыязджаем туды на тыдзень, працуем і з’язджаем. Рыхтуем два новыя музычныя праекты, але праз вандроўкі праца над імі таксама замарожваецца час ад часу.

Гэтыя трагічныя, шокавыя часы не паўплывалі на мой творчы патэнцыял, мне пішацца нармальна. Хаця мне добра пішацца года з 2013-га. Працягваю пісаць карціны, праўда, з перапынкамі, бо цяпер вельмі насычаныя месяцы – пастаянныя вандроўкі, выступы. Тое самае з прозай: ёсць твор, які я пішу не першы месяц, з доўгімі перапынкамі, бо не атрымліваецца сканцэнтравацца да канца. Спадзяюся, напішацца.
Не трэба баяцца
Цяперашняя вайна – гэта жахліва. Украінцам трэба дапамагаць усім, чым магчыма. Адразу пасля пачатку вайны мы выказаліся: я разам з Юрыем Стыльскім, Аляксандрам Памідоварым і польскім музыкантам Томашам Арганэкам запісалі песню “Героям слава!”, яе адразу ж пераклаў на ўкраінскую мову паэт Вячаслаў Лявіцкі. Пра вайну трэба казаць на ўсіх пляцоўках.

Але і пра Беларусь не трэба забываць, нельга адкладаць нашыя праблемы ў кут. Мы мусім працаваць на адну нашую мэту, і важна пры гэтым пазбавіцца ад нашага вечнага халівару ў інтэрнэце.

Мяне могуць папракнуць, што лёгка вось так раздаваць парады, але я хацеў бы сказаць усім беларусам – у Беларусі і за яе межамі: не трэба баяцца. Калі вы выехалі і вам нельга вяртацца, не бойцеся асвойваць новыя прасторы. Вучыць мовы, улівацца ў іншы кантэкст.

Беларусь усё роўна будзе з вамі, галоўнае не выпускаць яе з сэрца. Тваё беларускае свята заўсёды з табою застанецца. А тым, хто ў Беларусі, трэба паспрабаваць не баяцца таго, што адбываецца навокал. Бо яны як сабакі: адчуваюць адрэналін. Калі іх баяцца – накідваюцца і кусаюцца.

Мы безумоўна вернемся ў Беларусь. На белых конях праскачам па ўсіх нашых плошчах, зайграем у цэнтры Мінску шматмільённы канцэрт, разам праспяваем “Тры чарапахі”. Усе будуць святкаваць і піць шампанскае. Гэта немінуча.
Падтрымаць беларускіх дзеячаў культуры, якія зазналі рэпрэсіі, ды іх новыя праекты