Пётр Клюеў

Мне прынцыпова прайсці праз тое, што пратэст-пратэст, цяжка-цяжка. У апазіцыю да гэтага я цяпер напісаў шмат папсовых песень. У пратэст да ўсёй гэтай дэпрэсіі хачу радавацца. Лу-рэжым хоча, каб мы плакалі, а мы будзе ісці наперад.

А на самых пратэстах я спяваў свае лірычныя песні пра любоў, пра каханне. Таксама выконваў кампазіцыі на вершы Генадзя Бураўкіна, Рыгора Барадуліна.

Таксама яшчэ такая хваля была: усюды песні пратэсту альбо песні аб пратэсце. Гэта мусіць быць шчыра. А я думаю, што часта гэта была кан’юнктура. Гэта кожнага права. Але я як кампазітар кажу, што песня мусіць быць натуральная. Прыйшоў на пратэст, вярнуўся, сеў – пішаш. А некаторыя, я бачыў: а, пратэсты, трэба напісаць, праглядаў нармальна будзе.

Я столькі пабачыў артыстаў, якія калісьці спявалі на славянскіх базарах. Проста памятаю такіх людзей, якія да мяне: маўляў, ты там сцяг, усе дзялы… Скептычна так. Хоць, вядома, ніколі не позна навярнуцца ў веру. “У госці да Бога не бывае спазненняў”. Таму, калі чалавек рэальна сцяг – мова – культура: вой, нарэшце, як крута, што ты ў нашым клубе хоць цяпер. Маю надзею, што ў яго сапраўды ў сэрцы полымя загарэлася. А не праз тое, што ён зразумеў, што пераладоўваецца, бо Лука прайграе.

У Лукі цяпер няшмат артыстаў засталося. А калі Лука фізічна сканае – усё. Яны ніколі больш не змогуць спяваць у Беларусі. Нідзе, ніяк, ні пры якіх абставінах. Са смерцю Лу памрэ цэлы пласт псеўдаартыстаў. “Партыйныя артысты” я іх называю. Яны зрабілі свой выбар.

Шмат якія артысты былі на баку Гітлера ў 1930-ыя гады і маўчалі, калі былі габрэйскія пагромы. Іхнае права, але мне ад такога баліць сэрца.

Я не думаў, што Лукашэнка пойдзе на такія жорсткія захады. Думаў, што, пабачыўшы такі ўздым грамадства, ён саступіць. І са сваймі мільярдамі зможа жыць нармальна каля Растова. Але ўвечары 9 жніўня я зразумеў, што ўсё будзе інакш. Хоць у сэрцы я і раней разумеў, што кампраміс не свеціць. Але ж ці была надзея, што, пабачыўшы такую актыўнасць грамадства, будзе інакш? Не.

Нават калі б у Беларусі пратэстоўцы скансалідаваліся, замест таго каб разысціся пасля першага масавага выступу, калі б пайшлі на штурм рэзідэнцыі і нават калі б тэарэтычна сілавыя структуры не супрацьстаялі людзям, Лукашэнка зачыніўся б у сваім бункеры. Так, тут мог бы быць адзін з ягоных фіналаў – самагубства. Але ён такі цвердалобы, што на дурня будзе стаяць да апошняга. Увесь свет будзе супраць яго, а ён будзе ганарыцца яшчэ.

Па-другое, з гісторыі: аніводная дыктатура такога ўзроўню, як у Беларусі, не скончылася негвалтоўным шляхам. Гэта не кветкавыя рэвалюцыі, дзе выйшлі, паспявалі песні – і ўра! А ўлады, такія: ах, паўмільёна, трэба ісці ў адстаўку! У Беларусі негвалтоўны шлях я бачу немагчымым. Можа, таму, што маем такую ментальнасць. Ці таму, што людзі ў ХХІ стагоддзі не бачаць сэнсу аддаваць жыцці фізічна, як у ХІХ стагоддзі. Цяпер не той час.

Дваравыя варушнякі: людзі пазнаёміліся адно з адным. Я таксама выступаў на гэтых дваравых канцэртах. Гэта ўсё было вельмі файнае, культурнае, прыемнае.

Беларусы толькі калі вып’юць, троху адкрытыя. А так… Жывеш у той Каменнай Горцы, ведаеш некалькі суседзяў вакол сваёй кватэры, і ўсё. А тут кансалідацыя, грамадская супольнасць, камунікацыя!

А самае прыемнае, калі вернемся да 16 жніўня: людзі адно аднаму ваду давалі, рэгулявалі рух. Ёсць пазітыўныя аспекты ў нашых людзях. Файныя пазітыўныя рысы адкрыліся ў беларусах ажно ў такім адсотку. Але, на жаль, трэба больш плаціць за свае правы.

Я ўпэўнены, што, калі б у 2020 годзе рэвалюцыя перамагла, навошта той ЖЭС! Ёсць чат. І гэта фактычна кандамініум дому ці двара. Ёсць адміністратар чату, ён жа фактычна старшыня той ЖЭС (жыллёва-эксплуатацыйнай службы. – Заўвага рэд.). Выносіцца на галасаванне, што робім, з якім бюджэтам. І кожны адчувае сваю значнасць, бо кожны можа выказаць сваё меркаванне.

Гэта магла быць спроба пабудаваць сучасную дзяржаву. Хоць, відавочна, былі раёны, якія не надта актыўна бралі ўдзел у пратэстах і самаарганізацыі праз чаты. Але эксперыментаваць з самакіраваннем было можна.

Я зразумеў, што я малады, што хачу спяваць, пісаць музыку, радавацца жыццю. А калі застаешся ў Беларусі, ты займаешся самападманам, нібы ўсё добра. У Мінску ж вісіць у паветры недаказанасць, недаробленасць, неда-неда. Для мяне як для творчага чалавека, які стварае духоўны кантэнт, музыку, я пабачыў мэтазгодным і магчымым не заставацца ў Беларусі. Канцэрты мае забароненыя. Песні мае з радыё знятыя. Улады робяць такія варункі артыстам, каб тыя звалілі за мяжу.

Дзесьці праз месяц з пачатку рэвалюцыі я зразумеў: публічна казаць, што думаеш, робіцца немагчымым. Таму мы з сям’ёю з’ехалі ў Польшчу. Тут я працягваю зарабляць кампазітарствам, хоць час ад часу былі і канцэрты – найперш ва Украіне і Расеі.

У Беларусі наш гурт забаронены.

Я пішу музыку. Зрабіў праграму “Музыка для сну”, “Музыка для прабуджэння”, “Музыка для цяжарных”, “Музыка для дзяцей”. Таксама пішу музыку, якую прадаю іншым выканаўцам: розным, ад расейскіх да еўрапейскіх.

І вядома ж, аўтарскія адлічаюцца за праслухоўванне на розных інтэрнэт-пляцоўках.

А вось канцэртавая дзейнасць мінімальная праз ковідныя абмежаванні ў розных краінах. Былі ва Украіне, былі ў Расеі. Але там трэба альбо ПЛР, альбо прышчэпкі ў гледачоў, а з гэтым там цяжка. Але гэта ўсё часова, я ўпэўнены.

Пачнем з таго, што самая моцная хваля эміграцыі пачалася ўвосень 2021 года. Толькі цяпер людзі асэнсавалі, што палітычная сітуацыя ў Беларусі можа цягнуцца нявызначаны тэрмін.

Што мне не падабаецца: я назіраю ў новапрыбылых недавер адно да аднаго. Лука зрабіў так, каб усе думалі, што той агент, гэты агент. Я не ведаю, наколькі моцна працуе ягоная агентура за межамі Беларусі. Думаю, у іх на гэта шмат фінансаў няма.

У кожным разе беларусам за мяжою можна было б кансалідавацца больш. Магчыма, гэта пакуль, бо ў 2020 годзе было засеянае зерне перамогі, але праз незавершанасць у людзей змяніўся настрой.

З іншага боку, на ўсё трэба час. Так што, хоць я і кажу троху песімістычна, усё можа змяніцца.