Вячка Красулін

«Пакінуць усяго гэтага не магу»

Тэкст: Марына Весялуха

Фота: Вадзім Заміроўскі

Вячка Красулін – дудар, этнолаг, лідар фолк-панк гурта “Кашлаты Вох”. Выкладаў у Беларускім дзяржаўным універсітэце культуры і мастацтваў, рыхтаваўся абараняць кандыдацкую дысертацыю па мастацтвазнаўстве. У жніўні 2020 года – у ноч пасля выбараў – перажыў моцнае збіццё і содні на Акрэсціна. У статусе падазраванага ў крымінальнай справе здолеў выехаць Літву, дзе жыве і сёння. У Вільні заснаваў клуб беларускіх танцаў “Ойра”. Грае ў літоўскім гурце Cadion.

Працаваў у Burger King, на будоўлі, у пракаце намётаў для імпрэзаў

Калі пасля вызвалення з Акрэсціна на мяне завялі крымінальную справу, я адразу зразумеў, што трэба зʼязджаць. Ніякіх іншых варыянтаў няма і не будзе. Сядзець у турме мне не хацелася, бо гэта бессэнсоўна. Гісторыі палітычных вязняў, якія прынцыпова засталіся ў Беларусі з усведамленнем рызыкі зняволення, канечне, натхняльныя. Але святы мазахізм – дакладна не маё.

Першы варыянт, што тады прыйшоў да галавы, – Украіна. Але мяне і на той час спыняла вайна на ўсходзе краіны. Таму абраў Літву. Цяпер разумею, што тое было правільнае рашэнне. У Вільні былі і ёсць хаця б нейкія сябры. І гэтае месца пасля Беларусі самае свойскае.

Па першым часе эмоцыяў амаль не было. Пасля збіцця і содняў на Акрэсціна колькі тыдняў я быў на абязбольвальных леках. Таму ўсё, што адбывалася навокал, падавалася проста кепскім сном. Калі сюды прыехаў, два тыдні сядзеў на каранціне і выходзіў толькі ва ўнутраны дворык таго дому, дзе жыў. Паціху сам сябе неяк аднаўляў. З самага пачатку разумеў: калі вярнуся, невядома: трэба неяк сябе па кавалачках збіраць. У выніку ўжо амаль два гады жыву ў Вільні. Мне тут вельмі падабаецца.

Літаральна праз дзень пасля выхаду з каранціну з дапамогаю літоўскіх сяброў знайшоў сабе працу ў кампаніі, што рэстаўруе і рамантуе арганы. Адпрацаваў там некалькі месяцаў да локдаўну, а пасля таксама вярнуўся. Працаваў у Burger King, на будоўлі, у пракаце намётаў, сталоў, посуду для імпрэзаў. Апошняе ў гэтым пераліку месца дало вельмі класны досвед, які дазволіў павандраваць па ўсёй Літве.

Але ў верасні скончыўся сезон фэстаў. І мяне зноў паклікалі працаваць з арганамі. Гэта таксама натхняльная праца! Самы цікавы пункт, дзе давялося пабываць і да якога спрычыніцца, – Вострая Брама. Адметны таксама арган 1846 года ў Дамініканскім касцёле ў Вільні, гэта агромністая махіна на 6 мяхоў. Але, на жаль, мая хвароба на ковід на 2 месяцы выбіла з жыцця. Таму давялося шукаць іншы занятак.

У плане творчай рэалізацыі не за грошы ў мяне ўсё ў парадку

У Літве вельмі складана знайсці працу, звязаную з музыкай і творчасцю. Каб афіцыйна гэтым займацца, трэба ведаць літоўскую мову. А я, як жартуюць сябры, магу толькі піва па-літоўску замовіць. Ды і няма асаблівых вакансіяў, бо праз пандэмію шмат патэнцыйных месцаў працы знікла, да сёння яны не вярнуліся. Таму нават мясцовым творцам таксама не так лёгка ўладкавацца. Але ж творчасць – такая справа, якою можна займацца самастойна. Я гэта і раблю.

З калегаю-харэографкай у канцы студзеня зарганізавалі ў Вільні клуб традыцыйных беларускіх танцаў “Ойра”. Ён працуе дагэтуль. Улетку будзем ладзіць патанцоўкі ў двары. Доўга граў на дудзе сам па сабе – на вуліцы, па барах. Мінулым летам мяне нават запрасілі выступіць на хлапечніку і на вяселлі. Але сталым заробкам гэта, вядома, не назавеш.

А неяк знаёмы з мэтал-тусоўкі мне расказаў, што малады гурт Cadion шукае музыкаў. Я з імі звязаўся, прыйшоў на рэпетыцыю. Паімправізаваў, хлопцам спадабалася – і праз колькі тыдняў мне напісалі, што кастынг я прайшоў. Так, там быў кастынг! У канцы сакавіка з Cadion мы сыгралі сэт на 45 хвілінаў, які падрыхтавалі за два месяцы. Нядрэнны вынік, я лічу. І тое, што я беларус, іх зусім не бянтэжыць. Размаўляем па-англійску, але ў цэлым галоўнае, каб ім падабалася, як я граю. Таму ў плане творчай рэалізацыі не за грошы ў мяне ўсё ў парадку.

За час, што жыву ў Літве, я рэабілітаваўся ў плане свайго маральнага стану. З фізічнага боку таксама ўсё добра. Так, было цяжка, бо ўсё тое, чым я займаўся, усё асяроддзе ў якім жыў, за момант знікла. Можна пафасна сказаць, што жыццёвы шлях давялося пачынаць з пачатку.

У Вільні сябры-знаёмыя ёсць, але іх не параўнаць з цалкам наладжанымі творчымі і сяброўскімі сувязямі ў Беларусі, што фармаваліся гадамі. Пасля пераезду я быў у вельмі кепскім настроі, які прайшоў толькі праз год. Нават у сакавіку 2022 года час ад часу накатвала. Таму стараўся загружаць сябе творчымі справамі, нешта планаваць. У выніку сябе так загрузіў, што цяпер проста няма часу раскісаць.

2020 год – час зʼяўлення ў Беларусі моцнай палітычнай патэнцыі

Калі вы думаеце, што ў Беларусі да 2020 года кожны займаўся сваімі справамі і ўлады не перашкаджалі, то вы моцна памыляецеся. Рэпрэсіі ў культуры былі з самага пачатку, як толькі Лукашэнка прыйшоў да ўлады. Яны былі вельмі жорсткія, але не такія маштабныя і відавочныя.

Першая хваля рэпрэсіяў 1990-х не такая вядомая, многія тады зʼехалі з Беларусі і сёння папросту не згадваюць той час. Ці былі пабітыя і пастанавілі, што маўчаць будзе здаравей. На жаль, тады зʼехалі і замаўчалі менавіта тыя, хто мог моцна паўплываць на развіццё краіны. А тое, што было ў 2020 годзе пасля марыянетачнага 2015-га, стала для мяне прыемным здзіўленнем. Людзі заварушыліся!

Як пабачыў рэальную рэакцыю людзей, супрацьстаянне, то паверыў, што нешта напраўду можа змяніцца. Бо тое, што было дагэтуль, тыя маленькія акцыі і ручныя мітынгі 2010–2019 гадоў нейкімі сапраўднымі пратэстамі назваць складана. А 2020-ы– час зʼяўлення ў Беларусі моцнай палітычнай патэнцыі. Проста тыя метады, што пачалі ўжывацца супраць пратэстоўцаў, пераўзышлі ўсе чаканні. Не думаў, што будзе настолькі жорстка.

Пра тое, што адбываецца на Акрэсціна, я ведаў і раней, мяне затрымлівалі некалькі разоў у 2006 годзе на акцыях, але тады проста складалі пратакол і адпускалі. Цяпер жа я паглядзеў усю кухню знутры і свайму “гатэлю” на Акрэсціна стаўлю адну зорачку. 40 чалавек на 6-мясцовую камеру – занадта.

Пасля таго як я зняў пабоі, на мяне завялі крыміналку. Так, менавіта праз гэта, што пачаў фіксаваць падзеі тых дзён. А яшчэ праз тое, што мяне затрымалі на барыкадах каля “Рыгі”. Крыміналкаю пагражалі ўсім, каго ўзялі разам са мной. Я разумеў, што ад мяне не адчэпяцца, а нават калі і адчэпяцца, то буду пастаянна пад пагрозаю ціску і новага зняволення. І ў выніку пабачыў, што зрабіў правільны выбар, калі зʼехаў. Бо ўсе, хто мае падобную гісторыю, але застаўся ў Беларусі, цяпер сядзяць.

Усе гэтыя гастролькі – прыніжэнне творчага чалавека

Жыць, як чалавечышка, які трасецца за сваю сраку, я не хацеў. У тым ліку таму я і браў удзел у пратэстах, бо так пачувацца мне надакучыла.

У 2019 годзе адмянілі канцэрт “Кашлатага Воха” праз “нізкі мастацкі ўзровень” нашай музыкі. Мо ён і напраўду камусьці падаецца нізкім, але паглядзіце, хто выступае на праўладных канцэртах, іхны ўзровень яшчэ ніжэйшы. Усе гэтыя гастролькі – таксама прыніжэнне творчага чалавека. Сумняюся я ў тым, што тыя людзі з Мінгарвыканкаму, што іх выпісваюць, сапраўды нешта цямяць у андэграўнднай музыцы: што true, а што мае “нізкі мастацкі ўзровень”. Мо людзі самі вырашаць, ісці на канцэрт ці не?!

І гэтая любімая фраза “ну вы жэ панімаеце”. А я вось ні х*я не разумею!

Я працаваў ва Універсітэце культуры і мастацтваў і бачыў шмат рычагоў, якімі ўздзейнічалі на выкладчыкаў. Прыйсці на суботнік, інакш пазбавяць прэміі! А людзі трасуцца за гэтыя капейкі. І ўсе вельмі няшчасныя: і тыя, хто кантралюе, і тыя, каго кантралююць. Я часта бачыў функцыянераў у іхным натуральным асяродку: наш універсітэцкі гурт раз-пораз выступаў на розных сходах, зʼездах афіцыйных “шышак”. Ім было ўсё роўна, хто перад імі грае, што адбываецца навокал. Ці ты граеш жывую музыку, ці на сцэне нехта пад фанеру рот адкрывае. Важна было толькі тое, што яны “шышкі”.

Жыць у такой атмасферы проста невыносна. Доўга было ў мяне жаданне зʼехаць на хутар і жыць у сваім свеце. Але з улікам спецыфікі маёй працы ды інтарэсаў гэта немагчыма.

Саўковая эстэтыка таксама раздражняе. Я спадзяваўся, што з часам яно сыдзе, але пабачыў, што перажыткі савеччыны перараджаюцца і гадуюць сабе новых наступнікаў. У гэтым мне і бачыцца самая вялікая праблема ў Беларусі, я тут не толькі пра культуру. Але менавіта ў “Кульку”, які з самога пачатку быў створаны для дзяцей савецкай наменклатуры, гэтыя традыцыі зараджаліся і гадаваліся. Таму не дзіўна, што тыя людзі выхоўвалі наступных кіраўнікоў на свой узор. На жаль, гэтае кола коціцца далей.

Я не кажу, што ва ўніверсітэце няма добрых выкладчыкаў. Спецыялісты былі і ёсць нават сёння. Але ў цэлым тое, што адбываецца там з навукай, – гэта прафанацыя працэсу адукацыі. Спецыялісты праз 4 гады навучання выходзяць непадрыхтаваныя, бо ўвесь гэты час усё рабілі проста дзеля птушачкі. Паглядзець нават на мастакоў: з курсу на 25–30 студэнтаў толькі 5 пакажуць нешта сапраўды вартае. Усе астатнія – на ўзроўні “гуртка паводле інтарэсаў”.

Цяпер “Кашлаты Вох” існуе ў дурным рэжыме

У канцы 2020 года мы з “Кашлатым Вохам” выпусцілі апошні на сённяшні момант рэліз: ён дурны, эксперыментальны, з электроннай, дударскай музыкаю, гітарай. Яго мы зрабілі ўдвух з Лявонам, які цяпер жыве ў Варшаве. Тэксты я ўжо напісаў тут, а музыку мы паспелі запісаць яшчэ ў Беларусі.

Так атрымалася, што доўгі час я мог пісаць толькі тэксты. Бо не было дзе рэпетаваць, граць, і месца, дзе я жыву, скажам так, не прыстасаванае для эксперыментаў з дудою. Нават калі дома запісваў некаторыя партыі для рэлізу, то суседзі дакладна мяне чулі. Добра, што ўсё доўжылася толькі 20 хвілінаў і абышлося.

Цяпер “Кашлаты Вох” існуе ў дурным рэжыме і фармаце. Тыя музыкі, хто застаўся ў Беларусі, маюць шмат сваіх справаў і не маюць часу на нашую музыку. Калі зʼязджаў, то меў план, што музыкі ў Беларусі будуць запісваць свае партыі, я свае – тут, а гітарыст у Варшаве ўсё звядзе. У выніку так не атрымалася. Усіх раскідала па розных краінах, месцах, запісы арганізаваць практычна немагчыма. Але ёсць варыянт працаваць толькі ўдвух, як у 2013 годзе мы з Пецем Слуцкім запісалі альбом “Цуд-зуд”.

З “Вохамі” пакуль не выпусцілі жывога альбому, які запісалі ўлетку 2020 года. Спадзяюся, увосень атрымаецца яго нарэшце зарэлізіць. Была пандэмія, усе канцэрты паадмяняліся. А ў нас быў нейкі творчы ўздым. Таму вырашылі хаця б ва ўмовах студыі запісаць песні ў тым парадку, як планавалі сыграць на канцэрце ў траўні 2020 года, які мы адмянілі.

Вельмі крыўдна было, бо рэпетавалі многа, цікавы матэрыял атрымаўся. Таму хочам пакінуць яго для гісторыі хаця б так.

Працэс выглядаў прыкладна так: у адным пакоі на студыі ўсе гралі адначасова, так, як гэта было б на канцэрце. Толькі дуду і вакал наклалі потым. Але гэта дакладна жывое выкананне адным дублем без аўтацюнаў. Нічога не рэзалася. Атрымаўся цалкам жывы матэрыял, які цікава гучыць. Цікава, што вакал я запісваў якраз тады, калі выйшаў з Акрэсціна і быў на чамаданах. Таму без самашкадавання адным махам запісаў за дзень усе 15 песень і потым зʼехаў. З партыяй дуды працавалі ўжо без мяне ў верасні.

“Вохі” існуюць. Не так даўно ў Польшчы мы зрабілі два новыя дэма. У прынцыпе гурт жыве, але выглядае на тое, што яму цяпер вельмі кепска.

Кінуць? Не! Я хачу гэтым займацца, і мне гэта падабаецца. Шмат разоў засмучаўся, бо бачыў, што нашая музыка і гурт патрэбныя толькі мне. Але пакінуць усё гэта не магу. Тут ужо справа пайшла пра іншае: у праект укладзена столькі майго часу і сілаў, што ўжо проста няма як яго пакідаць. Расстаноўка прыярытэтаў працуе ў іншы бок, бо столькі ўсяго ў жыцці праз гурт прапусціў. Але буду працягваць. Калі ёсць музыкі, якія хочуць таксама рабіць музыку і далучацца да нас, то я не супраць.

Атмасфера тут такая ж, як была ў Беларусі

З верасня 2021 года беларускае жыццё ў Вільні вельмі ажывілася, а цяпер столькі імпрэзаў, што выбірай – не хачу. Могуць быць паралельна танцы, прэзентацыі, ёга, трэнінгі... Шмат варыянтаў правесці вольны час не толькі ў выходныя. Часта імпрэзы ладзяцца з разлікам на людзей, якія зʼехалі з Беларусі, каб яны не адчувалі сябе пакінутымі. Але атмасфера тут такая ж, што была ў Беларусі. І новае ствараецца ў беларускім кантэксце. Так, гэта крыху іншы пласт культуры, але ён натуральным чынам дапасуецца да беларускіх культурніцкіх працэсаў.

Часам беларускія імпрэзы выглядаюць як міжсабойчыкі, але часам іх узровень напраўду высокі, за яго не сорамна. І мне падабаецца, што беларусы адкрытыя да кантактаў. Гэтак, нашыя танцы ў клубе “Ойра” мы ладзім не толькі для сваіх, але і для ўсіх, хто захоча далучыцца. Прыходзілі студэнты з ЕГУ, хоць раней не танчылі ніколі. Быў нават адзін персанаж, які спачатку схадзіў на літоўскія танцы і сказаў пра іх “як цікава”, а потым прыйшоў да нас і кажа “не, гэта ў вас цікава”. Але ж гэта справа густу.

Падаецца, што менавіта час усё расставіць на свае месцы. Можа, тое, чым сёння я займаюся, акажацца пстрычкай, а мо буду мець рацыю.

Але безумоўна тое, што ўсе мы складаем агульную карцінку, добра, што ёсць розныя ініцыятывы. Людзям трэба самарэалізоўвацца. Гэта ж усё працуе ў добры бок, на канструктыў, нават калі яны таўкуць ваду ў ступе. Спадзяюся, гэта таксама іх развівае.

Наменклатурнікі шмат пакаленняў гадавалі сабе змену

Я ўжо завязаў з прагнозамі і прадказаннямі будучыні. Калі чакаць, дакладна нічога не будзе. Бо чакаць можна вельмі доўга. Нехта скажа, што чалавечы фактар дапаможа Беларусі. Але ж я тут прыгадаю гісторыю майго ўніверсітэту, дзе наменклатурнікі шмат пакаленняў гадавалі сабе змену. І думаю, у Беларусі такое назіраецца на ўсіх узроўнях. Адна істота знікне, але іншая прыйдзе на ейнае месца. Пакуль усё выглядае вельмі сумна.

Аднак радуе, што людзі, якія зʼехалі, працуюць на захаванне культурніцкага пласта, нешта робяць дзеля будучыні, ствараюць новае ў кантэксце беларускай культуры. Нават наш невялікі танцавальны клуб па-свойму выконвае адукацыйную функцыю.

Але кепска тое, што людзі пазʼязджалі з краіны. Гурты разбіліся: часта ж бывае такое, калі частка музыкаў застаецца ў Беларусі, а частка – за мяжою. Для каманды важна паразуменне і свае людзі. І падаецца, у Польшчы з гэтым прасцей, бо сапраўды можна знайсці сваіх. А ў Літве складаней. Я спрабаваў знайсці музыкаў “пад сябе”, але не ўдалося, бо густы ў людзей зусім іншыя. У выніку знайшоў гурт Cadion, у якім магу граць. Я там усё роўна ствараю сваю партыю, такая супраца мяне развівае як музыку.

Праўда, нашая творчасць – гэта ўжо здабытак не беларускай, а літоўскай культуры. У гэтым не бачу нічога кепскага.

Пакуль не маю магчымасці займацца музычнымі праектамі са сваім асноўным гуртом “Кашлаты Вох”, то самастойна пішу музыку і тэксты. Часам атрымліваюцца вершы, якія проста збіраю ў файлік, каб яны чакалі свайго часу. Пабачым, што з гэтага атрымаецца ў будучыні.

Ёсць цікавыя задумы, частка з якіх у стане рэалізацыі. І гэта будзе новы ўзровень ува ўсіх сэнсах.

Падтрымаць беларускіх дзеячаў культуры, якія зазналі рэпрэсіі, ды іх новыя праекты

Да наступнага матэрыялу