Зміцер Галавач

За першыя тры месяцы навучання, вядома, давялося разабрацца ў нотах, танальнасці, скрыпічных ключах. Мы гралі ў аркестры, дзе было па 40–60 чалавек, пісалі аркестроўкі, партыі для ўсяго аркестру. Тут рок-н-ролам нават не пахла, гэта была цяжкая праца.

Мне вельмі падабалася там вучыцца. У нас быў ухіл на этнічную культуру, мы вучылі, якія былі мелодыі ў беларусаў, як будаваліся. Калі вельмі моцна спрасціць, то мы заглыбляліся ў тое, якая менавіта камбінацыя нотаў надае музыцы беларускае гучанне. Просіш бабуль нешта наспяваць і проста нотамі запісваеш іхныя мелодыі! Гэта не можа не ўражваць. Яны праносілі гэта праз гады, а ты гэта захоўваў на паперы.

Не буду хаваць, што цяпер выкарыстоўваю ў творчасці тое, што калісьці тады запісаў.
Мне блізкі гэты спосаб навучання, калі ты павінен выйсці ў народ і запісаць, так бы мовіць, першакрыніцу. Хтосьці мог нешта наспяваць, а хтосьці нават найграць. Напрыклад, на цымбалах. Для мяне было адкрыццём, што мая ўласная бабуля – цымбалістка! Але пра гэта я ўжо даведаўся пасля ейнай смерці.

Бацька таксама быў музычным чалавекам. Граў на гармоніку і мог падабраць мелодыю на слых. Ад яго я чуў Led Zeppelin, Pink Floyd, Deep Purple. Бацька вельмі любіў The Beatles. Для мяне гэта было дзіўна, пакуль я не вырас і не навучыўся рабіць гэтак сама. Адтуль, напэўна, нейкая музычнасць ёсць і ўва мне.

Музыка не была асноўным сродкам прыбытку. Я спрабаваў сябе ў розных сферах. Спачатку быў чалавекам-шчытом: стаяў на Арбаце і рэкламаваў ламбард. Раздаваў флаеры, расклейваў аб'явы ў электравіках. У выніку я асвоіўся і здолеў зачапіцца. Доўгі час працаваў у адной кампаніі дызайнерам, а потым сышоў у відэасферу: ездзіў па ўсёй Расеі і здымаў бізнес-фільмы. Напрацаваў велізарную колькасць сувязяў.

На гэты момант займаюся таксама цікаваю справай. У Расіі ёсць псіхолаг Галіна Сартан, яна кіруе персаналам і вядзе YouTube-канал, дзе пра гэта расказвае. Для ейнага праекту я здымаю відэа з рознымі цікавымі людзьмі.

Аднойчы я браў інтэрв'ю ва ўладальніка часопісу Forbes. Незвычайным было тое, што ён сам зрабіў нам каву і падаў яе. І так паступаюць усе ве-э-эльмі багатыя і ве-э-эльмі паспяховыя людзі. Проста гатуюць табе каву і падаюць.

У галаве ўзнікае кагнітыўны дысананс. На справе гэтыя людзі заўсёды нашмат прасцейшыя за тых, якія сядзяць у міністэрствах. Я атрымліваю ад іх каласальны досвед у зносінах, разуменні і ўспрыманні гэтага свету. Таму я крыху па-іншаму гляджу і на нашую краіну. Я бачу, як бывае, калі людзі ўмеюць развіваць бізнес, а кіраванне краінаю – гэта і ёсць бізнес, прычым маштаб у яго бывае і большы. І мне часам дзіўна, наколькі архаічная нашая сістэма, як усё ў ёй састарэла. І як бывае на самой справе.

Я вярнуўся ў Беларусь у 2014 годзе, працягнуў займацца музыкаю. Мы стварылі тады калектыў “Ойра!” і на тэрыторыі Беларусі чамусьці не “заходзілі” людзям. А ў Расіі ў нас быў проста афігенны гастрольны графік! Мы бралі ўдзел ува ўсіх фестывалях, выступалі на апошнім канцэрце разам з “Ляпісам Трубяцкім”. Уся нашая гастрольная дзейнасць праходзіла ва Украіне і ў Расіі. Хоць у нас і былі вельмі сацыяльныя песні, у прынцыпе, тое, што і цяпер.

Напрыклад, у нас была песня “Налог”: “Нужен налог на слёзы и стоны – казна пополнится на миллионы. А все остальные можно убрать, и так до конца будем всё отдавать”.

Альбо тая ж песня “Эх, ребята” з радком: “Эх, ребята, как же тут без мата, если 200 долларов у тебя зарплата! По ящику трещат, что всё *здато, эх, ребята, как же тут без мата”. Яна ў Беларусі стала вельмі папулярнаю: за тры дні набрала 200 тысяч праглядаў. Яна ўдарыла па самым прымітыўным і нізкім – па грашах. Гэта было зразумела кожнаму, а на нейкія больш высокія матэрыі – гонар, свабода, годнасць – усім было напляваць.
Народ тады не быў актыўны, народу было ўсё роўна. Таму пра Tor Band можна сказаць, што музыка не надта змянілася. Стала іншым успрыманне людзьмі нашай музыкі.

– Ніхто з уладаў ніколі не спрабаваў забараніць нашых канцэртаў. Нават больш скажу. У нас ёсць песня са словамі: “Пусть революция созреет из нас, изнутри наступят перемены. Избавься ты от явных метастаз, ломай механизм любой системы”. Мы з гэтым песнямі выступалі на галоўнай плошчы ў Рагачове у Дзень незалежнасці. І арганізатарам быў рагачоўскі аддзел ідэалогіі! Вы наагул уяўляеце такое?!

Яны не проста прагледзелі. Ясна, што яны вывучылі наш рэпертуар. Проста ўсім было пляваць. Тады жылі і пра гэта не думалі, ніхто адно аднаму ў галаву не лез, не прамываў мазгоў. І яны слухалі, яны падпявалі. Міліцыянты, якія стаялі каля сцэны і нас ахоўвалі, самі прытанцоўвалі. Ім кайфова было! Спускаешся са сцэны, а яны яшчэ крычаць: “Клас! Малайцы! Такі драйв!”. І руку табе ціснуць.
Ну вось, жылі неяк, існавалі разам і маглі спакойна выказваць сваё меркаванне, спяваць свае песні. Яны ж разумелі, пра што мы спяваем. І гэта быў не адзіны канцэрт. Нам рэгулярна іх арганізоўвалі ў Рагачове.

Шчыра кажучы, не было на што скардзіцца.

– Песня “Мы не народец!”, якая так “зайшла” ўлетку 2020 года, была напісаная ў красавіку. І мы вельмі доўга збіралі людзей, якія павінны былі ў ёй браць удзел. А нам хацелася, каб у гэтай песні браў удзел народ.

Нам шмат хто адмаўляў, казалі: “Куды вы лезеце?!” Хтосьці адкрыта пісаў, што баіцца. А гэта ж было яшчэ задоўга да выбараў! На той момант у мяне ўзнікла дэпрэсіўнае пачуццё: ніхто не згаджаецца на здымкі, набраць людзей складана. Нават шукаючы па знаёмых, я атрымліваў адмовы: нічога не зменіцца, навошта вы гэта робіце, усё роўна ён застанецца прэзідэнтам. Думаў тады: вам што, рэальна зусім усё роўна?

А яшчэ ідзе каронавірус. Няясна, даюць нам праўдзівыя звесткі або ілжывыя. Праз тэлевізар – нейкія парады сумнеўныя ў прафілактыцы і лячэнні: трактары, лазня, чарка са скваркаю, козы нейкія... Пра вакцыну нават толкам і не казалі. Няўжо людзям настолькі на сябе напляваць, што яны гатовыя гэта проста праглынуць і жыць далей як нічога не было?

Я ўжо пачаў сумнявацца: а можа, мы і праўда народзец? У сабе я не сумняваўся, а вось асяроддзе ўжо станавілася сумнеўным. Тыя людзі, якія ў выніку пагадзіліся, – малайцы. Яны былі з пазіцыяй, яны гатовыя былі яе агучыць. А вось тыя людзі, з якімі сябраваў, каго ведаў, з кім разам быў на байк-фэстах, расчаравалі.

Для мяне байкеры – людзі свабоды, справядлівасці і гонару. І яны такія, вядома, і ёсць. Аднак калі сярод іх я ўбачыў дрыготкіх баязліўцаў, якія баяцца зняцца ў кліпе… Пра што тут можна казаць? Але мы не спыняліся і працягвалі нашую справу.

– Вось як я збіраў мелодыі, калі вучыўся ў вучэльні, так і для гэтай песні была сабраная куча тэзісаў, якія я чуў у народзе. Ты стаіш у чарзе ў краме, нехта гаворыць. Якая-небудзь бабуля возьме ды скажа: “Гэта ж трэба, народцам называе, народцам нас заве!” Мне такое цікава, я запісваю. “Нас за быдла трымаюць, ці што!” – раздаецца яшчэ дзе-небудзь у транспарце.

На вяселлях, калі бываеш, там людзі вып'юць трохі, смялеюць і пачынаюць выдаваць свае думкі. І з усяго гэтага, як з мелодыяў, можна сабраць твор – набраў тэзісаў і зарыфмаваў. Можа быць, збольшага менавіта таму гэтая песня так “зайшла” людзям. Ёсць жа такі момант, калі ты слухаеш і, такі: блін, а я з усім згодны!

Па сутнасці, гэта народная песня, ты не задумваешся, што ўжо тысячу разоў сам гэта чуў. Таму табе гэта так блізка, ты сам гэта ўжо прамаўляў. Альбо табе казалі. А я проста сабраў тое, што казаў народ.

Уся нашая творчасць атрымалася “да таго, як”. Песня “Кто, если не ты?” напісаная ў траўні. Яшчэ Ціханоўскі быў на волі, яшчэ ніхто не выкідваў сваіх пагонаў. Песня “Маці” зробленая яшчэ да смерці Рамана Бандарэнкі. Які слухаў яе і прасіў MP3 скінуць, каб не з інэту слухаць. Песня “Анонимочка” са словамі: “Настучу я на соседа, на коллегу настучу”… Мы ж выпусцілі яе відэашаржам у пачатку красавіка!

А сталі яны актуальнымі цяпер. Бо гэта ўсё ўжо існавала ў грамадстве, яно не з'явілася толькі пасля жніўня.

– У дзень выбараў, калі адлучылі інтэрнэт, мы ўвогуле не ведалі, што адбываецца. Раніцай я схадзіў на ўчастак у сябе ў Рагачове, прагаласаваў, а потым плынь інфармацыі спынілася, і я пагрузіўся ў інфармацыйны вакуум. У душы, вядома, я разумеў, што нічога добрага не адбываецца. Датэлефанавацца сябрам у Мінск не ўдавалася. Не памятаю ўжо, колькі часу я быў у гэтым стане, але ён жахлівы. Бо не разумееш, што адбываецца, у думках у цябе ўжо танкі, самалёты, ракеты. Фантазія гуляе.

Ужо потым, калі стала прарывацца інфармацыя, мы былі, мякка кажучы, у шоку. Тое, што здарылася, было складана ўспрымаць. Я не чакаў і нават падумаць не мог, што будзе настолькі жорстка ўсё. Я думаў, што гэтая тэма не пра нас, не пра нашую краіну.

Ясна, што людзі, настроеныя агрэсіўна ды радыкальна, заўсёды былі і ёсць. Гэтыя людзі проста любяць памахаць кулакамі. Ім няважна, выбары гэта ці паход у бар. Ну а тут такі шанец праявіць сябе.

Натуральна, я чакаў, што такіх агрэсіўных людзей адназначна затрымаюць, магчыма, нават паб'юць, пасадзяць за краты. Не складана ж разглядзець радыкала сярод людзей, якія стаяць з кветачкамі ці нават крычаць нейкія лозунгі.

Ну крычаць, ну і што? Біць іх навошта, навошта разганяць гранатамі святлошумавымі, кулямі гумовымі? Проста навошта? Наагул не разумею.

Ну выцягнуў ты з натоўпу гэтага буйнага чалавека і разбірайся з ім далей.

Вось пасля гэтых падзеяў я дакладна зразумеў, што мы адно аднаго ніколі не пачуем. Я зразумеў, наколькі не жадаюць чуць нас, людзей. І што дыялогу ніякага не будзе, бо ў ім павінны браць удзел два бакі. Калі адзін бок не жадае і не хоча, анічога талковага з гэтага не выйдзе.

– У творчым жыцці цяпер праблемы з перасячэннем мяжы, арганізацыяй імпрэзаў. Пакуль бушуе эпідэмія, цяжка будаваць нейкія канцэртныя планы. А так мы працягваем пісаць музыку і слухаем народ. Які стаў казаць нашмат цішэй, але мы спрабуем дзесьці нешта ўлавіць.

Праспойлеру наступную песню: “Мирное небо”. Нарадзілася яна ў краме, дзе ў мяне быў дыялог з прадаўніцаю пры касе. Купляю тавар, які значна падаражэў, мы абменьваемся выразнымі поглядамі. І я са смяшком кажу: “Ну, затое мірнае неба!” А яна падхоплівае: “Ага, без солі і хлеба”. Клянуся, гэта першыя словы прыпеву!

Мне падабаецца, як думае народ. Ён не дурны і ўсё разумее. І я хачу з дапамогаю песень і творчасці гэта перадаць.

Ну напісаў ты сваё меркаванне недзе ў інтэрнэце. Ну напісалі пра цябе артыкул. Песня жыве даўжэй і дае вялікую эмацыйную сувязь. Хочацца, каб творчасць была праўдзівай і адлюстроўвала ўсё тое, што адбываецца ў нашым грамадстве. Каб праз 10 гадоў ты мог улучыць песню і зразумець, што адбывалася.

Вядома, я хачу, каб усё гэта спынілася і я б проста спяваў песні пра лісцікі, вінаград, мора, ветрык. Пра што заўгодна. Выйсці ў народ, набраць шмат-шмат словаў. Праспяваць, каб народ кайфануў. І выдыхнуў.

Вось гэтага не стае.

– Складана сказаць, што адбываецца ў іншых калектывах. Мне здаецца, большасць музыкаў не спускаюцца ў народ. Яны шмат чытаюць, ведаюць шмат прыгожых і незвычайных словаў. Часам слухаеш такія гурты і думаеш: вось быццам спявае чалавек, а ніхрана незразумела!

Не хачу нікога пакрыўдзіць, але ў нас іншы падыход да творчасці. Мы свядома адышлі ад складаных мелодыяў, доўгіх сольных партыяў. Мы музычную частку прыраўнялі да тэкставай – простай. Усё павінна “заходзіць” роўна, перагружаць не трэба – ні музыкаю, ні лішнімі лейтматывамі.

Раней было модна быць незразумелымі. Я Земфіру дасюль не разумею, колькі ні спрабую яе слухаць – не ўдаецца. Гэта, вядома, пэўная фішачка, але такая ж фішачка – у паловы беларускіх музыкаў. Усё прыгожа, але нічога няясна. А нам хочацца, каб усё было зразумела і часам нават смешна.

Можна сказаць, што мы пішам народную музыку. А ў ёй усё мусіць быць гарманічна, даходліва і проста.

– Я вось асабіста не лічу, што гурт павінен граць у адным жанры. Як вы сабе ўяўляеце сацыяльныя тэмы ў стылі фолк-мэталу? Для гэтага ёсць пэўны жанр – ска-панк. Нешта тужлівае пра душэўныя стасункі ў ска-панку ўжо не напісаць. Кожны стыль музыкі створаны пад свой настрой. І калі мы пішам пра сум, смутак, радасць, то і музыка павінна быць сумнай ці радаснай. Рознай. Як эмоцыі ды іх адценні.

Або пішуць нам: “Вы павінны спяваць на беларускай мове!” Чаму павінны? Чалавек нават не разумее, што песня альбо нараджаецца на беларускай мове, альбо не. Я ж адчуваю яе, разумею, на якой мове яна адбылася. Калі ідзеш у народ, там мала хто гаворыць на чыстай беларускай мове. І калі хочаш выпісаць тэзісы, яны будуць на расійскай. Або на трасянцы. Але ўжо ёсць гурт, які спявае на трасянцы – “Разбітае сэрца пацана”, дык навошта паўтарацца (смяецца).

Нам нават дасылалі нашыя песні ў перакладзе на беларускую мову. Але я лічу, што выкарыстаць гэта было б крыху няшчыра. Гэта не арыгінал, гэта копія. А што такое копія самога сябе? Проста агідна. Калі чалавек капіюе іншых – гэта нармальна. Але калі чалавек капіюе самога сябе, то, па-мойму, гэта ўжо канец.

У канцы хачу падзяліцца гісторыяй, якая атрымала цікавае развіццё. Адна праўладна настроеная бабулька ўвосень 2020 года ўсё казала мне: “Ну чаго ж вам не стае?” Відаць, менавіта ёй усяго ставала. А тут нядаўна стаім у чарзе, а яна перада мною. Купіла малако, хлеб, можа, соль. Адным словам, па дробязі. І тут ёй не стае капеек 70. У мяне ўнутры гучала: “Ну што, бабуля, гэта вам не стае, а не мне!” Але выхаванне і здаровы сэнс узялі верх. Я проста дапамог ёй аплаціць ейныя пакупкі і ні ў чым не папракнуў. Проста ўсміхнуўся, пажадаў добрага дня і пайшоў сваёй дарогаю.

Усё гэта я да чаго? Часам, каб адчуць сваю перамогу, трэба перамагчы сябе самога.