Да 15 гадоў я жыў у невялікай вёсцы за 50 кіламетраў ад Магілёва. Вёска называецца Вялікія Бялевічы, побач былі таксама Малыя Бялевічы. І я часта жартую, што яны сапраўды крыху меншыя за нашыя, але і нашыя таксама не зусім вялікія. Я добра вучыўся ў школе, верыў у іншапланетнікаў, ездзіў на алімпіяды па розных прадметах і ўвесь час нешта рабіў у хатняй майстэрні. Тады я не думаў, што мастаком можна быць паводле прафесіі. Але трэба заўважыць, што ў маім пакоі партрэты пэўных персанажаў змяняліся на падвешаныя пад столь мадэлі самалётаў, з'яўляліся нейкія замалёўкі і самаробная мэбля.

То бок па сутнасці я рабіў сцэнаграфію ў межах свайго пакою.

Мінск падаваўся вельмі далёкім, і адпаведна пра нейкія палітычныя падзеі ў дзяцінстве я мала што ведаў. Памятаю, калі здарыўся тэракт у мінскім метро, я быў у восьмым класе. Да нас гэтая навіна дайшла з тэлевізара, і настаўнік абмяркоўваў яе на занятках. А мы, дзеці, нават не ведалі толкам, што такое тэракт. І неяк у мяне склалася карціна, што ўсё гэта незразумела і вельмі, вельмі далёка.

Юнацтва прыйшлося на неверагодна цяжкое навучанне ў ліцэі, дзе я адчуваў сябе адсталым па ўсіх прадметах. Пры гэтым я жыў у інтэрнаце з вельмі разумнымі хлопцамі з розных профіляў. Жыў упершыню так доўга не ўдома. Але гэты цяжкі час быў выдатны ў плане першага этапу самавызначэння. Я пачаў з цікавасцю і вялікаю стараннасцю вывучаць грамадазнаўства. А ў паездках на алімпіяды знаёміўся з вельмі крутымі і блізкімі духам людзьмі. Дзіўна, цяпер упершыню падумаў: калі б навучанне і жыццё ва Універсітэце культуры, куды я потым паступіў, былі такія ж насычаныя, напэўна, я б хутчэй падужэў. І, магчыма, сышоў бы з датэрміновага галасавання, аддзяліўшыся ад групы пакорлівых студэнтаў, якіх адпусцілі дадому раней.

Па-сапраўднаму я пачаў адчуваць сваю прысутнасць у грамадстве з моманту прыняцця сябе як здольнага нешта выказаць у творчасці. Магчыма, з моманту першых абмеркаванняў маёй дзейнасці. Калі я перастаў быць разгорнутым унутр сябе.

У 2018–2019 гадах у беларускай культуры пачаўся такі дзвіж, што нібыта і хмараў не было відаць, а маё жыццё ў імклівым тэмпе напаўнялася цікавымі знаёмствамі і працаю. Мне тады здавалася, быццам існуе выдуманая тэлевізійная дзяржава, а пад нагамі будуецца абсалютна іншая – актыўная, маладая і класная. І гэтыя два светы паралельныя ды не перасякаюцца. Такое было наіўнае адчуванне.

Як мастак я пачынаў з працы над вялікімі палотнамі а-ля Кіфэр, якім захапляўся ў той момант, у рэзідэнцыі “Ок16”. Там жа як сцэнограф стаў узаемадзейнічаць з рэжысёрамі і рэжысёркамі – маладымі, актыўнымі, смелымі. І ўсё больш уключацца ў грамадскія працэсы.

Я не збіраўся з’язджаць з Беларусі.

Праходзіў камісію для ваенкамату, працаваў у музеі. У мяне былі невялікія адхіленні ў здароўі, і я спадзяваўся што яны дазволяць мне не пайсці ў войска. Я абсалютна не вайсковы чалавек і не чалавек сістэмы. 24 лютага я прачнуўся, чытаў навіны і не верыў сваім вачам. Калі першы шок крыху суняўся, я зразумеў, што праз колькі дзён мне трэба з’явіцца ў ваенкамаце. І, паводле новых правілаў, я, хутчэй за ўсё, са сваймі адхіленнямі праходжу. А значыць, маю вялікія шанцы трапіць у войска.

У сітуацыі вайны і незразумелага ўдзелу ў ёй Беларусі рызыкаваць не выпадала. І мы пастанавілі пераехаць у Польшчу.

Вядома ж, калі я прыехаў, то спачатку быў разгублены: што рабіць з дакументамі і гэтак далей. Плюс трэба разумець, што стаўленне да беларусаў тады было неадназначнае. Нават у Польшчы, якая сталася нашым асноўным прытулкам. І трэба было зноў і зноў прагаворваць пра дзве розныя Беларусі.

Гуляючы па Варшаве, я бачыў шмат улётак з нейкімі дэпутатамі. І мне падалося, што ў гэтай форме можна было б упісацца ў горад і яшчэ раз падняць пытанне, нават і для самога сябе, пра беларускіх мігрантаў. Я абраў такую форму яшчэ і таму, што на плакаце можна пералічыць свае адметныя якасці, быццам цябе сапраўды абіраюць. Я выпісаў туды традыцыйныя школьныя стэрэатыпы пра беларусаў: талерантны, працавіты, цярплівы, мірны. Бо ў лютым нашая мірнасць была пастаўленая пад сумнеў. Атрымалася ў нечым спрэчная праца, што, мне здаецца, яе не псуе.

У Куратара свая рубрыка на Сhrysalis Mag, дзе ў тым ліку ёсць тэкст пра абрэзаную працу беларускага мастака Задорына. Гэта ўнікальная сітуацыя, бо працу набыў Саюз мастакоў, потым яе перадалі ў музей Савіцкага. І там у 2020-м– праз 30 ці 40 гадоў – яе выставілі. Але яна была абрэзаная! Напэўна, у іншай краіне ўжо быў бы скандал. А ў нас яе проста ціха пачалі выстаўляць у такім выглядзе, нічога не тлумачачы.

Але тэкстаў не кожны прачытае. Таму Куратар пачаў шукаць новыя магчымасці. Ён рабіў відэаінтэрв’ю з сябрамі-мастакамі ў гэтай новай стылістыцы, запісваў экскурсіі па выставах, а потым выйшаў на новыя вышыні, пачало з’яўляцца нешта мэмнае. Аўдыторыя ў Куратара расце, людзі пачынаюць лавіць фішку. Але былі моманты, калі мне пісалі і прасілі сустрэцца, каб даведацца, ці такі я ў жыцці.

Пасля 2020 года ўзровень пошласці неверагодна ўзрос, і я не мог больш яго павышаць, каб не парушыць вобразу. У мяне пачаўся крызіс: я перастаў апісваць, а больш засяродзіўся на фіксацыі. Але ў Беларусі фармат Куратара Іскустваведава не выкараніцца, пакуль не з’явіцца нармальная мастацтвазнаўчая адукацыя і нармальнае поле мастацтва. Дзе ўсё цікава, можна дыскутаваць і ўчыніць скандал, калі тваю карціну абрэзалі.