Аляксей (Бекар) Бурносенка

«Я быў здзіўлены, адкуль у Святланы столькі эмацыйных сілаў трымацца»

Трэнаваў Святлану Ціханоўскую ў справе публічных выступаў. Рэканструяваў сярэднявечную карнавальную культуру Беларусі (вандроўны тэатр-цырк дашэкспіраўскай эпохі) і прамаваў беларускую архаічную культуру ў Еўропе. Актыўная гастрольная дзейнасць рэгіструецца ў 2005–2016 гадах. Акрамя шоу-бізнесу, арганізацыя існавала таксама ў якасці адукацыйнай НДА. Займалася культурніцкай ды артыстычнай адукацыяй моладзі і дарослых, міжнароднымі культурніцкімі абменамі. Трупа заснавала рух сярэднявечных вулічных тэатраў Беларусі, адкрывала першы Мінскі форум вулічных тэатраў, сябры групы кансультавалі музычны гурт “Стары Ольса” ў галіне старажытных і фальклорных танцаў, былі заснавальнікамі вандроўнага тэатрыку “Яварына”. Гастрольная геаграфія цягнецца ад поўначы Нарвегіі да поўначы Італіі, ад Дубліну (Ірландыя) да Яраслаўля (Расія).

Спачатку быў тэатр

Я стала жыву ў Польшчы з 2018 года. Гэта была прадуманая ўзважаная працоўная эміграцыя. Цяпер і апошнія гады я зарабляю як трэнер па майстэрстве публічных выступаў. Найперш я працую з людзьмі з Беларусі і Польшчы. Адначасова працягваю браць удзел у культурніцкіх праектах як актор тэатру і кіно ды танцор. Таксама перыядычна займаюся рэжысураю.

Мой тэатральны перыяд базаваўся ў Беларусі, але гастрольная дзейнасць была па ўсёй Еўропе. Паміж 2005 і 2015 годам я быў стваральнікам і рэжысёрам сярэднявечнага тэатру “ДыГрыза”. Гэта быў вулічны тэатр. Мы ўзялі перыяд да Шэкспіра, калі яшчэ тэатр з цыркам былі адным цэлым. У нас было некалькі праграмаў, у тым ліку агнёвая. Яна не мае дачынення да гісторыі, гэта сучаснае фаер-шоу. Але звычайна сярэднявечныя фестывалі з задавальненнем дадавалі да сваіх праграмаў гэтую стылізацыю.

Калумніст з “Навінак”

Я родам з-пад Барысава. З адукацыі інжынер, скончыў БНТУ. Ужо падчас навучання зразумеў, што мне досыць політэхнічнай навукі, што мне больш цікавыя палітычныя і сацыяльныя даследаванні. Тады я быў актывістам Федэрацыі анархістаў Беларусі, пісаў пад рознымі псеўданімамі ў газету “Навінкі”. Нават калонку сваю вёў. Псеўданім – Цывік Агідны.

Паралельна з’явілася цікавасць да сярэднявечнай культуры, у тым ліку да культуры сярэднявечнай Беларусі. Калі скончыў БНТУ, пайшоў вучыцца ў Інстытут сацыялогіі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, дзе пісаў сваю дысертацыю да пачатку 2006 года. А потым мне паведамілі, што не трэба мне пісаць. Там пачалася чыстка кадраў.
І я стварыў гурт, які рэканструяваў тэатральную культуру сярэднявечча.

Пераход на беларускую мову

Калі мы з гуртом пачалі ездзіць за мяжу, нас, натуральна, пыталі пра Беларусь. Спачатку падыход быў не надта свядомы: ну так, мы з Беларусі, ну так, Лукашэнка, ну так, не падабаецца, дыктатар, усё такое. Але былі яскравыя падзеі, напрыклад у гарадку Ставангер у Нарвегіі ў 2009 годзе. Там побач быў невялікі фестываль, увечары па імпрэзе засталіся каля вогнішча з рэканструктарамі-вікінгамі, усіх чалавек 25.

Маладыя нарвежцы спыталі, ці ёсць у нас свая мова, на якой мове мы міжсобку гаворым. Кажам, што па-расійску. Пытаюцца, а чаго. І тады я ўпершыню ў жыцці падумаў: чаму? Ёсць Расія, каб размаўляць па-расійску. І ад той размовы каля вогнішча ў нашым гурце з’явілася правіла: калі мы міналі мяжу Еўразвязу, мы пераключаліся цалкам на беларускую мову.

Да перасячэння – як каму зручней… Такая класічная філасофія. Калі ты ў сваёй вёсцы, і ў цябе пытаюцца, адкуль ты, можаш паведаміць, што з той хаты. А ў райцэнтры ты паведаміш назву вёскі. У Мінску ты паведаміш, з якога ты раёну. За мяжою ты кажаш, што з Беларусі, і па табе глядзяць на ўсю краіну. Таму ў Еўропе мы разумелі, што мы – візітоўка краіны.

Што распавядалі за мяжою пра Беларусь

Класічнае пытанне: Беларусь – гэта Расія? І мы пачыналі класічны расповед пра тое, што што Беларусь – гэта не Расія. Што СССР даўно распаўся, што ў нас свая гісторыя, свая мова. “О, свая мова?!” І мы вымушаныя тлумачыць, што беларуская мова – гэта сімвал інтэлігентнасці і культурніцкай ды інтэлектуальнай злітнасці. Ты здольны размаўляць па-беларуску. Гэтыя дзесяць гадоў паездак па Еўропе дазволілі адчуць, што мы адрозніваемся.

У нас не так шмат пыталіся пра Лукашэнку і ўнутраную палітычную сітуацыю ў Беларусі. Ёсць народ, ёсць улада, і ці ўдаецца народу абраць сабе ўладу, якая падабаецца. Што такое дыктатура, яны разумелі толькі з кніжак. Яны ведалі, што Беларусь – апошняя дыктатура.

Унутранае ёсць унутранае, дзеянні Лукашэнкі тады не закраналі непасрэдных інтарэсаў Еўропы, як гэта здарылася ў 2021 годзе спачатку з захопам самалёту, а пасля з мігрантамі на мяжы з Польшчай, Літвой і Латвіяй. Тады за мяжою цікавіла нагул, што гэта за краіна – Беларусь.

Мы тлумачылі, наколькі беларуская культура звязаная з палітыкай у Беларусі. Але людзі не былі падрыхтаваныя. Пыталіся: “Беларусь? Што там у вас?” Адказваем: краіна – дыктатура – праблемы. Ёсць мова. Тое, што мы паказваем, гэта сярэднявечча, але нашае, беларускае сярэднявечча. І толькі калі чалавек за мяжою пытаўся далей, мы паглыбляліся ў тлумачэнні. Распавядалі больш-менш, як гэта выглядае насамрэч.

Святлана

З 2018 года я пачаў дапамагаць людзям авалодваць тэхнікамі публічных выступаў, і вось улетку 2020-га да мяне звяртаюцца агульныя знаёмыя. Яны прапанавалі папрацаваць са Святланаю Ціханоўскай, якую толькі зарэгістравалі кандыдаткай на прэзідэнта. Мы пачыналі займацца онлайн. А ў канцы ліпеня я прыехаў у Мінск, і мы пазаймаліся ў рэале. Я ехаў з тым, каб папрацаваць са Святланаю Ціханоўскай і прагаласаваць. Вельмі не хацелася абіваць парогі амбасады.

Адразу ж стала ясна, што цяжка знайсці час трэнавацца. Жыццё кандыдата на прэзідэнта – гэта немажліва велізарная колькасць сустрэчаў. Увесь дзень распісаны, вакол працуе цэлы штаб. Я быў здзіўлены, адкуль у Святланы столькі эмацыйных сілаў, каб трымацца.

Мы працавалі на пачатковым узроўні, бо на той момант у яе зусім не было практыкі. Кожны добры, якасны, цудоўны спікер калісьці быў нецудоўным, нядобрым і няякасным спікерам. І рабіў памылкі. Пытанне – хто больш працаваў над сабою, хто менш.

Займаліся ў гандлёвым доме «Маскоўска-венскім» на праспекце Незалежнасці, крыху далей за плошчу Якуба Коласа. Я пазней даведаўся гісторыю, што ўсе адмаўлялі штабу Святланы ў арэндзе памяшкання. І маленькі пакойчык удалося зняць праз трэція рукі.

Мы разбіралі рыторыку, вербаліку і невербаліку: што чалавек кажа і як кажа. Таксама паравербаліку: як гучыць голас. Часу было мала, агулам напрацавалі гадзіны чатыры. Атрымлівалася працаваць падчас паездкі ў машыне.

Мне было вельмі цікава, як выглядае штаб. Перад тым я браў удзел у якасці валанцёра ды сябра ініцыятыўнай групы ў парламенцкіх выбарах. Штабы для мяне выглядалі больш рэпрэзентатыўна, чым у гэтым выпадку. Тым не менш мне вельмі спадабалася ўпэўненасць Святланы. Ніякіх сумневаў наконт трэба ці не трэба працягваць справу.

Калі я сёння бачу, як Святлана жэстыкулюе і наагул трымаецца на публіцы, я магу сказаць, што некаторыя рэчы можна было б падправіць. Але мяркую, што не варта гэтага рабіць. І вось чаму. Ейная жэстыкуляцыя не падобная да паводзінаў харызматычных спікераў. Але жэстыкуляцыя Святланы сталася часткай ейнага вобразу – медыйнага і палітычнага.

Ціханоўская трымаецца вельмі сціпла. У яе выпрацаваўся свой стыль, ён вытрыманы мноствам сустрэчаў. Змяняць стыль нельга, бо аўдыторыі зноўку давядзецца прызвычайвацца. І гэта будзе выглядаць ненатуральна. Таму ўсё супер.

Дзень выбараў: не трапіўся

9 жніўня я схадзіў прагаласаваў, а ўвечары пачаў чуць выбухі і крыкі. І пачалося ўсё тое, пра што мы ўсе добра ведаем. Мне пашанцавала: я не трапіў ні пад дручкі, ні за краты. Мне нават не давялося бегаць. Выходзіў, гуляў, штосьці дзесьці крычаў, штосьці дзесьці нёс, чымсьці частаваў людзей. А вось у самых гарачых пунктах не бываў.

Як і ўсе, я не чакаў такога развіцця падзеяў: і гвалту супраць бяззбройных людзей, і што пасля пачаліся маршы з аграмаднаю колькасцю людзей. Прычым працяглы час і па ўсёй краіне.

Мая грамадска-палітычная актыўнасць пачалася ў 2001 годзе. Тады я быў затрыманы і адседзеў свае содні. Таму я займеў звычку падчас акцыяў паводзіць сябе так, каб максімальна без стратаў выйсці з сітуацыі. Тым больш я разумею, што чалавек, які застаўся на свабодзе і працягвае працаваць, больш карысны за таго, хто трапіў за краты. Праз некаторы час я з’ехаў і за большасцю падзеяў сачыў праз інтэрнэт.

Якія былі чаканні ад 9 жніўня

Я чакаў штосьці падобнае да 2010 года (прэзідэнцкія выбары і разгон Плошчы ў снежні 2010-га. – Заўвага рэд.) Мой прагноз быў такі, што першае месца афіцыйна адыдзе да кандыдата Л., зноўку будуць пратэсты на 10–20 тысячаў чалавек. Калі з’едуць журналісты, пратэстоўцаў павяжуць і пасадзяць на розныя адміністратыўныя тэрміны.
Крымінальных артыкулаў я не чакаў.

Першы шок быў, калі пачаліся выбухі. І наступны шок быў, калі пачаліся па ўсёй краіне выступы на сотні тысячаў чалавек. Вынік атрымаўся прыкладна такі, якога я і чакаў. Аднак краіна змянілася. І гэта, на маю думку, моцны крок наперад.

Новая эміграцыя

Паводле заробку я найперш мадэратар і фасілітатар. Я мадэрую розныя форумы і рэгулярна сустракаюся з новапрыбылымі беларусамі. У тым ліку на Мінскім форуме ў Варшаве я мадэраваў тэму новай беларускай міграцыі. Гэта людзі, у якіх выбілі глебу з-пад ног. Людзі, якія былі вымушаныя з’ехаць, каб захаваць сваё жыццё, здароўе, свабоду.

Усе яны трошку разгубленыя.

Гэта людзі, якія нечакана апынуліся ў незнаёмым асяроддзі. Пацярпелыя нізашто. Цудоўны прыклад – мая знаёмая, якая выйшла па хлеб. Ёй зламалі калена. Гучыць жудасна. І са зламаным каленам пасадзілі на 15 содняў. Пасля некалькіх месяцаў яна вучылася хадзіць практычна з нуля.

Мяркую, людзі будуць працягваць з’язджаць і тым самым падрываць эканоміку Беларусі. Гэта доўгая размова – што станецца з Беларуссю, калі там застануцца толькі чыноўнікі, міліцыя ды ябацькі. А эмігранты паедуць у розныя краіны, будуць там легалізоўвацца.

Натуральна, што эмігранты розныя. Ёсць тыя, хто не хацеў, але быў вымушаны з’ехаць. А ёсць палітычныя кар’ерысты: пара пасадак на содні – і ты ўжо атрымліваеш гранты і стыпендыі. Гэта людзі, якія ўмеюць карыстацца сітуацыяй.

Добра гэта ці дрэнна – ацэначная катэгорыя. Я пакуль кажу пра факты.

Ёсць яшчэ асобная катэгорыя людзей – тыя, хто з’ехаў на ўсялякі выпадак. Такім людзям уласцівая дыстанцыйная праца. Некаторыя з іх урэшце вярнуліся, бо ім прасцей у Беларусі. Яны могуць з’ехаць у вёску, куды АМАП не прыедзе. І яны, седзячы ў вёсцы, працягваюць гандляваць крыптавалютамі. Ім без розніцы, дзе жыць: абы інтэрнэт працаваў.

Ясна, што ёсць людзі, якія не могуць вярнуцца, бо на іх заведзеныя крымінальныя справы. Але большасць выязджае, бо бачыць дадатковыя магчымасці. Яны не маюць пэўнага стратэгічнага плану.

Што з гэтага будзе? Чым даўжэй людзі сядзяць у нейкай краіне, тым больш яны пускаюць карані. І тым цяжэй ім будзе змяняць жыхарства: ці вяртанне на Радзіму, ці пераезд далей. Беларусь з кожным годам будзе страчваць сваю эканоміку, будзе горш і горш.

Але пераходны перыяд можа быць не такі ўжо і доўгі. Мне падаецца, цяпер Святлана Ціханоўская так працуе, што міжнародная супольнасць здолее дапамагчы Беларусі выйсці з зацяжнога крызісу. І Беларусь здолее матываваць суайчыннікаў вярнуцца.
За прыклад маем Ірландыю, дзе былі свае праграмы вяртання людзей на радзіму. Мне падаецца, што каля паловы з’ехалых беларусаў у будучыні вернуцца.

Гэты крызіс яшчэ доўга будзе цягнуцца, калі глядзець на паводзіны Крамля. Думаю, яшчэ год-два сітуацыя будзе ў тым выглядзе, як ёсць цяпер.

Беларушчына за мяжою Беларусі

Я працягваю сваю культурніцкую працу. Распаўсюджваю сваю энцыклапедыю традыцыйнага танцу Беларусі, працягваю вучыць людзей старадаўняй беларускай культуры. Распавядаць пра музыку, пра гісторыю Беларусі.

Паводле маіх назіранняў, палова з тых, хто прыехаў, – поўныя неафіты, а палова больш-менш абазнаныя ў тэме беларушчыны.

Я працягваю высілкі ў распаўсюдзе беларускай культуры. І раблю гэта не толькі для беларусаў ды палякаў. Я імкнуся выходзіць на шырокі міжнародны абсяг. На прыкладзе сучаснай Беларусі тлумачу людзям, што такое фэйк-ньюз. І як трэба працаваць з інфармацыяй, калі запускаць крытычнае мысленне.

Гэтыя прыклады працуюць, бо Беларусь ува ўсіх на слыху.

Падтрымаць беларускіх дзеячаў культуры, якія зазналі рэпрэсіі, ды іх новыя праекты

Падтрымаць

Галоўная старонка

Да галоўнай

Наступны матэрыял

Да наступнага матэрыялу